Ο Μανούσος σηκώνει το τρουλοειδές καπάκι ενός χάλκινου αποστακτήρα ηλικίας 150 ετών, αποκαλύπτοντας ένα παχύ στρώμα από φύλλα και άνθη δίκταμου. Καθώς ολοκληρώνεται η διαδικασία της απόσταξης των αιθερίων ελαίων τους, η ευωδιά τους κατακλύζει τον χώρο. Πρόκειται για την παραδοσιακή μέθοδο απόσταξης βοτάνων, που εφαρμόζεται εδώ και εκατοντάδες χρόνια στο Λασίθι.

Ο Μανούσος θυμάται τους παλιούς αρωματάδες που γυρνούσαν στα χωριά πουλώντας φασκομηλόλαδο για τον κοιλόπονο, ριγανόλαδο για τον πονόδοντο και κεντρόλαδο για τις αμυγδαλές. «Τα θεραπευτικά φυτά του νησιού είναι βέβαια πολύ περισσότερα», μου εξηγεί και με μυεί στην παράδοση του σαρανταβότανου, ενός συνδυασμού 40 διαφορετικών βοτάνων που θωρακίζουν την υγεία.

Τα φυτά αυτά τα συνέλεγαν οι γυναίκες στα χωριά καθόλη τη διάρκεια του χρόνου και τα έβραζαν σε ένα αχρησιμοποίητο πήλινο σκεύος. Το βραστάρι τους θεωρούνταν θαυματουργό για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού και τη θεραπεία ασθενειών. «Φαντάσου ότι τα νεογέννητα τα βάπτιζαν εννιά φορές σε μια σκάφη με σαρανταβότανο», εξηγεί ο Μανούσος και ξεκινά να μου απαγγέλλει τη συνταγή για την παρασκευή του, η οποία έχει τη μορφή μαντινάδας:

«Σαν την υγειά σου έχασες και θες να την κερδίσεις
μόνο με βότανα της γης θα την ξαναποχτήσεις.
Φύλλα κιτροπορτοκαλιάς κι άρωμα από λεμόνι
ανεραντζά, μανταρινιά, ξαρρωστικό κυδώνι…»

Τα θεραπευτικά βότανα χρησιμοποιούνται στην Κρήτη εδώ και τουλάχιστον 4.000 χρόνια. Μάλιστα, ο Μανούσος έχει βρει τα σχέδια Ιταλίδας αρχαιολόγου που μελέτησε τους πήλινους αποστακτήρες των αρχαίων Μινωιτών και βάσει αυτών ετοιμάζει σε εργαστήριο αγγειοπλαστικής του Θραψανού έναν τριπλό αποστακτήρα χωρητικότητας 150 λίτρων.

Στο κάτω καζάνι του σκεύους αυτού τοποθετείται το νερό και στο μεσαίο τα βότανα, ενώ στο επάνω συλλέγεται το αιθέριο έλαιο. Πρόκειται για μια συσκευή που ήταν πολύ μπροστά από την εποχή της, αλλά και για μια γνώση που παρότι χάθηκε στην πορεία των χρόνων, επανέρχεται σήμερα στο προσκήνιο. Όπως ακριβώς συμβαίνει και με τα καλλυντικά και τα αρώματα, που αποτελούσαν βασικό εξαγώγιμο προϊόν της μινωικής Κρήτης.

Πηγή: «Χειροποίητη Κρήτη», Ισαβέλλα Ζαμπετάκη, Περιφέρεια Κρήτης