Δίπλα στον Διρό, με την απαράμιλλη ομορφιά και την αρχαιολογική του σημασία, και τον Μααρά – το σπήλαιο των πηγών του ποταμού Αγγίτη με τον μοναδικό υπόγειο ποταμό – οι Στέρνες καταλαμβάνουν πλέον μια ξεχωριστή θέση στον χάρτη της ελληνικής σπηλαιολογίας. Το εντυπωσιακό βάθος, οι αμέτρητες ανεξερεύνητες στοές και η υψηλή επιστημονική αξία του σπηλαίου αναδεικνύουν τον πλούτο και την ποικιλία της υπόγειας κληρονομιάς της χώρας, ενώ φανερώνουν την αφοσίωση και την επιμονή των σπηλαιολόγων που συνεχίζουν να διευρύνουν τα όρια της εξερεύνησης.

Τα Λευκά Όρη της Κρήτης σχηματίζουν μια άγονη ορεινή “έρημο” μεγάλου υψομέτρου, με πάνω από πενήντα ασβεστολιθικές κορυφές που ξεπερνούν τα 2.000 μέτρα.

Η φετινή φάση πεδίου στις Στέρνες, διοργανωμένη από τον Σπηλαιολογικό Όμιλο Κρήτης (ΣΠ.Ο.Κ.), ολοκληρώθηκε με επιτυχία πριν από λίγες εβδομάδες. Όπως αναφέρουν τα μέλη της αποστολής: «Βρισκόμαστε μόλις στην αρχή της προετοιμασίας της πλήρους αναφοράς. Παρότι η διαδικασία θα διαρκέσει ακόμη αρκετές εβδομάδες, κατανοούμε ότι οι ρυθμοί πληροφόρησης στην εποχή των κοινωνικών δικτύων καθιστούν αναγκαία τη δημοσίευση ορισμένων αποτελεσμάτων νωρίτερα».

Εντυπωσιακά ευρήματα στις Στέρνες: 10 χιλιόμετρα υπόγειων διαβάσεων σε βάθος 500 μέτρων!

Από το 2017, ο ΣΠ.Ο.Κ. οργανώνει ετήσιες αποστολές στο σπήλαιο των Στερνών, συνεχίζοντας το έργο του Σπηλαιολογικού Ελληνικού Αθλητικού Συλλόγου (Σ.ΕΛ.Α.Σ.). Οι πρώτες επισκέψεις είχαν γίνει από το Groupe Spéléo d'Orsay τη διετία 1990–1992, μετά την αρχική ανακάλυψη το 1988.

Στις αρχές του 2025, το συνολικό μήκος των εξερευνημένων τμημάτων ανερχόταν στα σχεδόν 8 χιλιόμετρα. Λόγω της μορφολογίας του σπηλαίου, κρίθηκε απαραίτητη η δημιουργία υπόγειων κατασκηνώσεων (Μπιβουάκ).

Για πρώτη φορά στην Ελλάδα, δημιουργήθηκαν τρεις ενεργές υπόγειες κατασκηνώσεις:

• Μπιβουάκ 1: –517 μέτρα, 3–4 ώρες από την επιφάνεια.

• Μπιβουάκ 2: –565 μέτρα, στο ConCrete Canyon, 5–6 ώρες από την επιφάνεια.

• Μπιβουάκ 3: –560 μέτρα, στην περιοχή Πανδώρα, περίπου 8 ώρες κατάβασης.

Το Μπιβουάκ 1 εξοπλίστηκε στην προαποστολή του Αυγούστου, τα άλλα δύο κατά την κύρια αποστολή. Ένα ενσύρματο τηλέφωνο συνδέει το Μπιβουάκ 1 με τη βάση και τα άλλα δύο Μπιβουάκ.

Πού επικεντρώθηκε η φετινή εξερεύνηση

1. ConCrete Canyon: Ένας ενεργός μαίανδρος κάτω από την κοιλάδα της Λαγκωνιάς. Εξερευνήθηκε σε βάθος με διακλαδώσεις και τεχνητές αναρριχήσεις, με ανάβαση 60 μέτρων χωρίς ορατό τέλος.

2. Ο Λαβύρινθος: Πολύπλοκη περιοχή που ξεκινά από τη Γαία. Καταγράφηκε το νέο βαθύτερο σημείο του σπηλαίου, με εξερεύνηση που συνεχίστηκε μέχρι το τέλος της αποστολής.

3. Ανενεργές γαλαρίες από τον ποταμό Ιχώρ: Οι στοές “Λάρα” και “Μάρκος”, πλήρως εξερευνημένες, καταλήγουν σε σημεία χωρίς προοπτική ή επανασυνδέονται με άλλα τμήματα.

4. First Light: Βόρειος κλάδος πλούσιος σε αραγωνίτη. Ανακαλύφθηκε ενεργός μαίανδρος με νερό, πιθανόν να τροφοδοτεί τα σιφόνια στην Πανδώρα και άλλες στοές.

Φέτος εξερευνήθηκαν και χαρτογραφήθηκαν πάνω από 2.700 μέτρα νέου σπηλαίου, ενώ 680 μέτρα επαναχαρτογραφήθηκαν. Το συνολικό χαρτογραφημένο μήκος φτάνει πλέον τα 10.741 μέτρα.
Πάνω από 110 διανυκτερεύσεις πραγματοποιήθηκαν στα Μπιβουάκ.

Έρευνα στην επιφάνεια

Παράλληλα, οι υπόλοιποι εξερευνητές χαρτογράφησαν το καρστικό πεδίο ανάμεσα σε Στέρνες, Πάχνες, Τροχάρη και Κακόβολη.

• Εντοπίστηκαν νέες είσοδοι σπηλαίων, χάρη σε γεωλογικά στοιχεία.

• Το σπήλαιο “Κατάψυξη”, με θερμοκρασία αέρα 3,8°C, ενδέχεται να συνδέεται με τα χαμηλότερα τμήματα των Στερνών.

• Συνολικά καταγράφηκαν πάνω από 20 είσοδοι, συμβάλλοντας σε μια πιθανή ψηφιακή απογραφή ελληνικών σπηλαίων.

Και πέρα από τις Στέρνες...

Διερευνήθηκαν και τα σπήλαια:

• Βομβοσπηλιά: Έφτασαν στα –139 μέτρα, ξεπερνώντας την προηγούμενη χαρτογράφηση.

• Τριπλοτάφκι: Από –140 σε –200 μέτρα, με προοπτική να λειτουργήσει ως εναλλακτική είσοδος στο κύριο σύστημα.

Επιστήμη και καθαρή ενέργεια στο βάθος

Με φωτοβολταϊκά πάνελ, οι σπηλαιολόγοι παρουσίασαν φωτογραφίες και βίντεο την τελευταία βραδιά.

Η αποστολή συνέλεξε δεδομένα για:

• Γεωλογικά ρήγματα, με δύο γεωλογικές πυξίδες.

• Θερμοκρασία αέρα και υγρασία μέσω του έργου Palaeolus.

• Κατεύθυνση και ταχύτητα αέρα με αισθητήρα Trogloair.

• Αγωγιμότητα νερού με συσκευές Troglowater.

• Συλλογή ασπόνδυλων: αρκετά δείγματα εντοπίστηκαν χειρωνακτικά, ακόμη και σε βάθη –500 και –135 μέτρων.

Η ομάδα

Όλα έγιναν δυνατά χάρη στην εθελοντική δουλειά των μελών του ΣΠ.Ο.Κ. και των σπηλαιολογικών συλλόγων της Κρήτης:
ΕΟΣ Χανίων, τοπικό τμήμα ΕΣΕ Ρεθύμνου και ΦΟΡΣ Σητείας.

Από το 2017, πάνω από 160 άτομα έχουν συμμετάσχει. Φέτος, όπως και πέρυσι, ήταν παρών ο Jef Gaucher, επικεφαλής των αποστολών του ’90, καθώς και ο Κώστας Αδαμόπουλος του ΣΕΛΑΣ.
Για πρώτη φορά, επισκέφθηκε την αποστολή και ο Δήμαρχος Σφακίων, Ιωάννης Ζερβός, δηλώνοντας τη στήριξη του Δήμου.

Ο Σπηλαιολογικός Όμιλος Κρήτης (ΣΠ.Ο.Κ.)

Ιδρύθηκε το 1999, με στόχο την εξερεύνηση και προστασία των σπηλαίων και του φυσικού περιβάλλοντος της Κρήτης.
Από το 2017, οργανώνει τακτικές διεθνείς αποστολές στο σπήλαιο των Στερνών.

📧 info@spok.gr
📧 sternes-expe@spok.gr

🔗 Wikipedia: Στέρνες (Σπηλαιοβάραθρο)
🔗 Facebook: Sternes Cave Expedition